10. ทสมนโย วิปฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา

[353] เย วิปฺปยุตฺเตน วิปฺปยุตฺตภาเวน ปาฬิยํ อคฺคหิตา, เตสุ เกจิ วิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมนฺตรสฺส อภาวโต เกจิ ขนฺธาทีหิ วิปฺปโยคสฺเสว อสมฺภวโตติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ธมฺมายตนาทิธมฺมา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สพฺพจิตฺตุปฺปาทคตธมฺมภาวโตติ อิมินา ภินฺนกาลตาทิวิเสสวโต อรูปกฺขนฺธสฺส วิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมนฺตรสฺส อภาวมาห, อนารมฺมณมิสฺสกภาวโตติ อิมินา ปน สพฺพสฺสปิฯ กามภโว อุปปตฺติภโว สญฺญีภโว ปญฺจโวการภโวติ อิเม จตฺตาโร มหาภวาฯ วิปฺปโยคาภาวโตติ วิปฺปโยคาสมฺภวโตฯ น หิ เย ทุกฺขสจฺจาทีหิ วิปฺปยุตฺตา, เตหิ วิปฺปยุตฺตานํ เตสํเยว ทุกฺขสจฺจาทีนํ ขนฺธาทีสุ เกนจิ วิปฺปโยโค สมฺภวติฯ

ทสมนยวิปฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. เอกาทสมนโย สงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา

[409] เตติ สงฺขารกฺขนฺธธมฺมาฯ เสเสหีติ อวสิฏฺเฐหิ เวทนาสญฺญาวิญฺญาณกฺขนฺเธหิฯ ‘‘เอเตน สห สมฺพนฺโธ’’ติ อิมินา ปทานํ สมฺพนฺธทสฺสนมุเขน ‘‘สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา’’ติ ปาฬิยา อตฺถวิวรณํ ปากฏตรํ กตฺวา เกหิจีติปทสฺสตฺถํ กาตุํ ‘‘เกหิจีติ เอตสฺส ปนา’’ติอาทิมาหฯ อตฺถํ ทสฺเสตุํ อาหาติ สมฺพนฺโธฯ วิเสเสตฺวาติ เอตฺถ เตสํ ธมฺมานํ ตณฺหาวชฺชานํ สงฺขารกฺขนฺธธมฺมายตนธมฺมธาตุปริยาปนฺนตากิตฺตนํ วิเสสนํ ทฏฺฐพฺพํ, ยโต เต สมุทยสจฺเจน ขนฺธาทิสงฺคเหน สงฺคหิตาติ วุตฺตาฯ สยํ อตฺตนา สมฺปยุตฺโต น โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อตฺตวชฺเชหี’’ติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘จิตฺตํ น วตฺตพฺพํ จิตฺเตน สมฺปยุตฺตนฺติปิ, จิตฺเตน วิปฺปยุตฺตนฺติปี’’ติฯ สมฺปโยคารเหหีติ วิเสสนํ สุขุมรูปํ นิพฺพานนฺติ ทฺเว สนฺธาย กตํ, น ตณฺหาทิเกฯ

เอกาทสมนยสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ทฺวาทสมนโย สมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนา

[417] นวมนเย สมฺปโยควิสิฏฺฐา สมฺปยุตฺตา อุทฺธฏา, ทฺวาทสมนเย จ สมฺปโยควิสิฏฺฐา สงฺคหิตาสงฺคหิตาติ อุภยตฺถาปิ สมฺปโยควิสิฏฺฐาว คหิตาติ อาห ‘‘ทฺวาทสม…เป.… ลพฺภนฺตี’’ติฯ

ทฺวาทสมนยสมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมนโย อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา

[448] เยหีติ รูปกฺขนฺธธมฺมายตนาทีหิฯ ตีหิปิ ขนฺธายตนาทิสงฺคเหหิฯ ปุน เยหีติ อรูปภวาทีหิฯ โอฬาริกายตนาเนว โหนฺติ อายตนธาตุสงฺคเหหิปิ อสงฺคหิตตฺตาฯ เตติ จตุโวการภวาทโยฯ วุตฺตาวเสสาติ รูปกฺขนฺธธมฺมายตนาทีหิ อวสิฏฺฐาฯ สติปิ อสงฺคาหกตฺเต เตหิ อสงฺคหิตานํ สมฺปโยโค น สมฺภวตีติ เวทนากฺขนฺธาทโย อิธ เตรสมนเย วิสฺสชฺชนํ น รุหนฺติ นาโรหนฺติฯ เตนาห อฏฺฐกถายํ ‘‘เวทนากฺขนฺเธน หิ ขนฺธาทิวเสน รูปารูปธมฺมา อสงฺคหิตา โหนฺติ, เตสญฺจ สมฺปโยโค นาม นตฺถี’’ติ (ธาตุ. 448) อสงฺคาหกา เอว น โหนฺติ อวิกลปญฺจกฺขนฺธาทิสมุทายภาวโตฯ

เตติ ‘‘ทุกฺขสจฺจาที’’ติ อาทิ-สทฺเทน วุตฺตธมฺมาฯ อสพฺพ…เป.… สิยุํ อวิตกฺกาวิจาราทิธมฺมา วิยฯ น เตสํ วิปฺปโยโค นตฺถิ ตพฺพินิมุตฺตสฺส จิตฺตุปฺปาทสฺส สมฺภวโตฯ เวทนากฺขนฺเธน อสงฺคหิตานํ อนารมฺมณมิสฺสกตฺตา น ‘‘วิปฺปโยคสฺส อตฺถิตายา’’ติ วุตฺตํฯ ตถา จาห ‘‘รูปารูปธมฺมา อสงฺคหิตา’’ติฯ อุภยาภาวโตติ สมฺปโยควิปฺปโยคาภาวโตฯ อนารมฺมณสหิตสพฺพวิญฺญาณตํธาตุสมฺปยุตฺตตทุภยธมฺมา อเจตสิกเจตสิกโลกิยปทาทีนํ วเสน เวทิตพฺพาฯ

เตรสมนยอสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. จุทฺทสมนโย วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนา

[456] ธมฺมสภาวมตฺตตฺตาติ สภาวธมฺมานํ ธมฺมมตฺตตฺตา อวตฺถาวิเสสมตฺตตฺตาฯ

สมุจฺฉิชฺชติ เอเตนาติ สมุจฺเฉโทฯ สงฺคหาทิวิจารปรินิฏฺฐานภูโต จุทฺทสมนโยฯ เตนาห ‘‘ปริโยสาเน นเย’’ติฯ วิสฺสชฺเชตพฺพธมฺมวิวิตฺตา ปุจฺฉา โมฆปุจฺฉา, สา ตถาภูตาปิ วิสฺสชฺเชตพฺพธมฺมาภาวสฺส ญาปิกา โหตีติ อาห ‘‘เตสํ ปุจฺฉาย โมฆตฺตา เต น ลพฺภนฺตี’’ติฯ โมฆา ปุจฺฉา เอตสฺสาติ โมฆปุจฺฉโกฯ